نقشه های دو بعدی از زبان جناب مهندس محمدرضا علی پور حقیقی
یکی از مهمترین خروجی های طراحی مهندسی، نقشه های دو بعدی می باشد که بعد از این که شما مجموعه های مورد نظر را به صورت سه بعدی در نرم افزار مدنظر خود مدل کردید، میتوانید نقشه های دو بعدی را از آنها استخراج نمایید. نکته مهم همین جاست که در چند دهه اخیر نقشه های دو بعدی را به صورت مستقیم ترسیم نمیکنند. بلکه از مدل سه بعدی به نقشه های دو بعدی میرسند. این امر به این خاطر است که نرم افزار میتواند به ما کمک کند تا به راحتی مدل سه بعدی را ایجاد کنیم و تجسم بهتری از مجموعه ها داشته باشیم .
اما متاسفانه در خیلی از کارگاه ها و شرکت ها، بدون ایجاد نقشه های دو بعدی، اقدام به ساخت قطعات میکنند که این مورد، تبعاتی در انتهای کار دارد. علت بیان این مطلب به این خاطر است که زمانیکه ما، نقشه های دو بعدی نداریم یعنی تلرانس نداریم، یعنی وضعیت انطباقات مشخص نیست. چون در مدل سه بعدی نمیتوانیم این موارد رامشخص کنیم .البته در کارگاه های کوچک ممکن است کسی که خودش کار طراحی را انجام میدهد، بداند انطباقات به چه شکل است. اگرچه ما پیشنهاد میکنیم که برای اینکه شخص دچار خطا و فراموشی نشود و کار را از قبل دیده باشد، نقشه های دو بعدی را ایجاد کند . اما نقشه های دو بعدی شامل چه چیزهایی میشوند؟
نقشه ساخت
یک نقشه دو بعدی میتواند یک نقشه ساخت کامل باشد. میتواند تمام اطلاعات ساخت یک قطعه را یا یک مجموعه را داخل خودش داشته باشد. این نقشه ها طبق استانداردهای مختلف ایجاد میشوند. حالا این استانداردها ممکن است امریکایی باشد و یا اروپایی، ممکن است از سه نما تشکیل شده باشد یا دو نما یا یک نما .این مورد بستگی به پیچیدگی قطعه دارد. حتی ممکن است از سه تا بیشتر باشد که کمتر پیش می اید. بسته به نقشه ممکن هست مجبور شوید Section و برش های مختلف بزنید. ممکن هست جزئیات را مشخص کنید و خلاصه اینکه باید نقشه راکامل معرفی کنید تا کسی که در کارگاه هست، بتواند بر اساس آن کار را انجام دهد. در دهه های اخیر با توجه به وجود نرم افزار، یک نمای سه بعدی از قطعه هم روی نقشه میگذارند که این مورد اشکالی ندارد و میتواند وجود داشته باشد. استاندارد در این رابطه محدودیتی قائل نشده است و من هم توصیه میکنم حتما این اتفاق بیفتد. چون هر چقدر که شما بتوانید شفاف سازی کنید و نقشه را بهتر معرفی کنید، هر ابزاری که داشته باشید میتواند مفید باشد. پس یکی از نقشه های مهم، نقشه های ساخت هست که تمام جزئیات داخل آن قرار دارد.
نقشه کنترلی
مورد بعدی نقشه های کنترلی می باشد.نقشه های کنترلی نقشه هایی هستند که تمام اطلاعات ساخت در آن قرار نمیگیرد. پس چجوری باید ساخته شوند؟
در دهه های اخیر با توجه به تکنولوژی CAD/CAM شما میتوانید مدل سه بعدی قطعه را ایجاد کنید و با گرفتن tool pass یا همان مسیر ابزار با استفاده از دستگاه های CNC، فرم قطعه مخصوصا فرم های پیچیده را میتوانید ایجاد کنید و نهایتا آن فرمی که ایجاد میکنید برای اینکه بتوانید نقاط حساس آن را کنترل کنید، در نقشه ها ابعاد و اندازه میدهید و اتفاقا وقتی این قطعات ساخته میشوند معمولا بر اساس همان نقاط کنترلی که در نقشه ابعاد و اندازه آمده کنترل میشود و تایید یا رد میشود .
برای این تیپ دوم که گفتیم مثلا میتوانیم گلگیر خودرو را در نظر بگیریم .برای ساخت گلگیر خودرو، نمیتوانیم نقشه دو بعدی ارائه دهیم و از روی آن در کارگاه ساخته شود، حتما باید مدل سه بعدی وجود داشته باشد که در کارگاه به روش CAD/CAM ساخته شود تا به هندسه ای که میخواهیم برسیم. کل قطعات بدنه خودرو میتواند جزو این موارد باشد. اما قطعات موتور جزو تیپ اول هست و چون شکل هندسی منظمی دارند میتوانیم به راحتی آنها را نقشه کنیم و بدون مدل سه بعدی به راحتی آنها را ایجاد کنیم
پس تا اینجا میشود نقشه ها را به دو دسته تفکیک کرد:
-نقشه هایی که وابسته به مدل سه بعدی هستند.
-نقشه هایی که منفک از مدل سه بعدی هستند.
نقشه مونتاژی
مورد بعدی نقشه های مونتاژی هست. نقشه های مونتاژی نقشه هایی است که وقتی که ما قطعات را ساختیم همانطور که در عمل آن ها را مونتاژ میکنیم و مجموعه به وجود میاوریم، در نقشه ها نیز باید چنین روشی وجود داشته باشد. چون فرض بر این است که شخصی که قرار است قطعات را مونتاژ کند از نحوه مونتاژ اطلاعی ندارد و نقشه او را راهنمایی خواهد کرد.
حالا گاهی نیاز است که در یک نقشه اسمبلی نیاز به اندازه باشد که فاصله رعایت شود که آن اندازه ها را در نقشه های مونتاژی باید بیاوریم تا مونتاژ به صورت کامل انجام شود.
نقشه ترکیبی
مورد بعدی نقشه های ترکیبی هست. از این نقشه برای مجموعه های ساده استفاده میشود. در مجموعه ساده تعداد قطعات زیاد نیست . شما در عین حال که میتوانید نحوه اسمبل کردن مجموعه را داشته باشید میتوانید جزئیات قطعات را نیز داشته باشید . به این شکل که در یک شیت هم نحوه مونتاژ نمایش داده میشود هم ابعاد و اندازه های قطعه . این مدل نقشه هیچ منعی ندارد و استاندارد هم آن را رد نکرده است .
نکته ای که در نقشه کشی مهم هست رعایت کردن استاندارد هست. استاندارد خیلی موارد رابرای ما مشخص کرده است اما گاها مواردی پیش می آید که در استاندارد تعریف نشده است و ما مجبور به ارائه ایده ای خارج از استاندارد هستیم. این مورد مردود نیست چون در استاندارد نیامده است اما این مورد به شرطی قابل تایید میباشد که وقتی یک طراح نقشه کش به ایده ما نگاه میکند دچار سردرگمی نشود و نقشه ای که کشیده شده است کاملا ملموس و قابل درک باشد، اگر نفر دوم و سومی نیز طرح را دیدند آن ها نیز تایید کنند .
اما اگر ایده ای بدهیم و اشخاص دیگر دچار سردرگمی شوند، مطمئنا آن ایده قابل قبول نیست و رد خواهد بود .
اگر بخواهیم در ادامه راجع به نقشه های دو بعدی صحبت کنیم این هست که با توجه به نرم افزار های جدیدی که کار طراحی انجام میدهند (در دهه های اخیر منظور هست) مثل کتیا، سالیدورکس، اینونتور، کریو و خیلی نرم افزار های 3D که محیط درفتینگ قوی دارند، ما میتوانیم به راحتی از آنها استفاده کنیم و نقشه دو بعدی به محیط سه بعدی لینک باشد. یعنی اینکه با تغییر در مدل سه بعدی ما به تغییرات بر روی نقشه برسیم. این امر باعث افزایش سرعت نقشه کشی میشود و خطا به شدت پایین می آید. همیشه وقتی سرعت زیاد میشود خطا هم بیشتر میشود ولی در اینجا به خاطر پارامتریک بودن و وابسته بودن اجزا به یکدیگر، این اتفاق کمتر میفتد.
متاسفانه مشاهده شده که بعضی از دوستان مدل سه بعدی را در کتیا ایجاد میکنند و فایل stp را به اتوکد منتقل میکنند و نقشه دو بعدی میگیرند. این درست هست که به اصطلاح “کارشان را میفتد” اما از یک خاصیت بزرگ نرم افزار کتیا که همان محیط قدرتمند دو بعدی آن هست استفاده نکرده اند. باید به این مسئله توجه کرد که وقتی یک نرم افزار تولید میشود تمام این موارد در آن در نظر گرفته شده است. اینکه ما عادت نداریم با کتیا یا سالید نقشه دو بعدی بکشیم و اصرار داریم که اتوکد خاص نقشه های دو بعدی هست، این اشتباه هستش باید از این قابلیت ها استفاده کنیم . مخصوصا که نرم افزار برای ما در ایران رایگان هست.
یه مطلب عجیب که متاسفانه من در صنعت با آن مواجه بودم این است که خیلی از کارفرماها مدل سه بعدی را تحویل میگیرند و بر اساس آن قطعه رامیسازند(بدون در نظر گرفتن نقشه دو بعدی).
به عنوان مثال مدل سه بعدی را به ما سفارش دادند، ما مدل سه بعدی را آماده کردیم و تحویل دادیم و بعد از مدتی مجدد مراجعه میکنند که ما قطعمون را ساختیم و به مشکل برخوردیم . این قطعه فرضا یک ایمپلر بوده با شفت که با همدیگر مونتاژ نشدند، حتی شفت دچار آسیب شده است و ادعا میکنند که ایراد از مدل سه بعدی طراحی شده ما بوده است.
خب، این ادعا واقعا خیلی وحشتناک است. کسی که میخواهد دو قطعه را با یکدیگر مونتاژ کند و فقط به استناد مدل سه بعدی پروسه ساخت را انجام میدهد و بحث انطباقات را در نظر نمیگیرد که این شفت باید چه تلرانسی داشته باشد و آن ایمپلر و سوراخی که دارد باید چه تلرانسی داشته باشد (تا بتواند آن انطباقی که مدنظر هست باید ایجاد شود) مطمئنا این مشکل به وجود خواهد آمد.
گاها دیده شده که یک نقشه دو بعدی جدول پای نقشه ندارد. شناسنامه ندارد. یعنی قطعه اسم ندارد. کد ندارد. مشخص نیست چه کسی ترسیم کرده و اینها مواردیست که در استاندارد آمده و باید مشخص باشد. به هیچ نقشه ای بدون جدول پای نقشه نمیشود استناد کرد و از روی آن قطعه را ساخت.
نکته مهمتر این است که یک نفر نمیتواند خودش نقشه راطراحی کند و نقشه کشی کند، تصویبش کند و در نهایت تاییدش کند. باید حتما سه نفر پای نقشه را امضا کنند. چون خیلی از موارد و مشکلات وجود دارند که ممکن است طراح نبیند و یا متوجه آن نشود اما افراد دیگری که فایل را چک میکنند متوجه مشکل شوند و حتی شخصی که نقشه را تایید میکند دید دیگری دارد. تمام این دیدها کنار هم قرار میگیرد تا یک نقشه کاملا استاندارد به وجود آید و همیشه گفتند:” صدبار اندازه بگیر یکبار ببر”. این اندازه گیری یعنی نقشه کشیدن یعنی تایید کردن، تصویب کردن و اینکه دیدهای مختلف. حتی برای قطعات حساس هیچ اشکالی ندارد که 5 نفر یا 6 نفر ببینند و تایید دهند و حتی روی نقشه ها بحث شود. نقشه ها راکنار هم بچینند مجموعه ها را کنار هم و یکبار تجزیه و تحلیل کنند تا اینکه بعدا در ساخت متحمل هزینه های زیاد نشوند .
خلاصه نکات ایجاد نقشه های دو بعدی
1- در صورتی میتوان به نقشه ای استناد کرد که حداقل به تایید سه نفر رسیده باشد و نکته مهم تر این است که یک نفر نمیتواند هم ترسیم کند، هم تصویب کند و هم تایید کننده باشد. (بررسی نقشه توسط افراد مختلف باعث میشود حتی مشکلات کوچیک هم گرفته شود)
2- بعد از ایحاد مدل سه بعدی، میتوان نقشه قطعات را ایجاد کرد اما باید توجه کرد که ابعاد نقشه بصورت اسمی است و جهت ساخت نیاز به اعمال تلرانس دارد. اعمال تلرانس های هندسی روی نقشه بدون توجه به عملکرد قطعه ممکن نیست. بنابراین نقشه بدون تلرانس، شکل و هندسه قطعه را معرفی میکند و برای ساخت لازم است تلرانس گذاری شود
3- بطور کلی یک نقشه در یکی از این سه تیپ نقشه میگنجد: – نقشه ساخت با تمام اطلاعات لازم جهت ساخت – نقشه مونتاژی با اطلاعات لازم جهت مونتاژ یک مجموعه – نقشه کنترلی که جهت کنترل ابعاد خاصی از نقشه ترسیم شد و ساخت آن قطعه با نقشه مقدور نمیباشد و میبایست از روش های CAD/CAM جهت ساخت انها استفاده کرد.
البته نقشه های چند منظوره هم وجود دارد که میتواند ترکیبی از نقشه های فوق باشد. (مثلا نقشه ساخت و مونتاژ که هم اطلاعات کامل قطعات در نقشه هست و هم اطلاعات مونتاژ که این مورد برای مجموعه های سبک و دارای قطعات کم و ساده استفاده میشود)
شرکت مهندسی کیان کَدافزار آماده ارائه خدمات ایجاد نقشه های دو بعدی با کیفیت عالی به صنایع مختلف می باشد.
بدون دیدگاه